Naar een pesticidenvrij stadslandschap

Vanaf 1 augustus 2025 gaat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest nog een stap verder in zijn milieubeleid: het gebruik van pesticiden in particuliere tuinen wordt strikt verboden. Alleen zogenaamde “laag-risico” producten zullen nog toegelaten zijn, terwijl de verkoop en het gebruik van conventionele herbiciden, fungiciden en insecticiden voorbehouden zullen zijn aan professionals en streng gecontroleerd zullen worden. Hier volgt een terugblik op een beslissing die de gewoonten van de Brusselaars door elkaar schudt, de redenen erachter, de praktische implicaties en de uitdagingen waarmee de implementatie gepaard zal gaan.

Een verwachte groene verschuiving

De maatregel kwam niet uit de lucht vallen. Brussel zet zich al meer dan tien jaar resoluut in voor een ‘nulgebruik’ van pesticiden in de openbare ruimte: wegen, parken, plantsoenen, ziekenhuizen, scholen en begraafplaatsen zijn geleidelijk overgeschakeld op een alternatief beheer, wat bijdraagt tot het behoud van de biodiversiteit en de bescherming van de gezondheid van de gebruikers. De resultaten zijn overtuigend: de afschaffing van schadelijke gewasbeschermingsmiddelen heeft bijgedragen aan een gezondere stedelijke omgeving en stimuleert een vergroening van de stad.

Het gewest wil deze filosofie nu uitbreiden naar de miljoenen vierkante meter aan privétuinen van particulieren, flatgebouwen en bedrijven. Voor de Brusselse autoriteiten is het doel om “de cirkel rond te maken” en het gewest stevig op weg te helpen naar “nul pesticiden”.

Praktische veranderingen

Vanaf 1 augustus 2025 wordt het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in privéruimtes verboden. De enige producten die nog door particulieren mogen worden gebruikt, zijn die waarvan het risico voor de gezondheid en het milieu als laag wordt beschouwd. Deze categorie omvat :

• Organische” slakkenkorrels op basis van ijzerfosfaat;

• Fungiciden op basis van kaliumwaterstofcarbonaat ;

• Producten op basis van COS-OGA, die de natuurlijke afweer van planten stimuleren.

De basisstoffen – zoals melk, bier, natriumbicarbonaat, azijn of brandnetel – die officieel erkend zijn, blijven toegelaten als ze voldoen aan de gebruiksvoorwaarden die vermeld staan op Fytoweb, de federale referentiesite.

Onkruidverdelgers, schimmelwerende middelen, insecticiden en andere chemische formuleringen zullen echter niet langer beschikbaar zijn voor het grote publiek. Professionele tuiniers mogen bepaalde producten nog wel gebruiken, maar alleen in uitzonderlijke omstandigheden en onder streng toezicht.

Ook de verkoop van gevaarlijke pesticiden wordt gewijzigd: alleen producten met een laag risico zullen nog op basis van zelfbediening verkrijgbaar zijn in Brusselse winkels. De andere producten moeten achter glas worden bewaard en zijn alleen toegankelijk via bevoegd verkooppersoneel.

Waarom deze maatregel?

De toxiciteit van pesticiden voor de gezondheid van mens en dier en voor het milieu staat vast. Deze producten worden er met name van beschuldigd de microfauna in de bodem te vernietigen, de biodiversiteit te verzwakken, water en lucht te vervuilen en de ontwikkeling van chronische ziekten bij mensen te bevorderen. Terwijl professioneel gebruik onderworpen is aan verplichte controles en opleiding, is het ongecontroleerd sproeien in privétuinen tot nu toe ontsnapt aan elke effectieve regulering.

Voor Henri Caulier, coördinator van het programma voor de vermindering van pesticiden bij Leefmilieu Brussel, “is ecologisch beheer perfect mogelijk, zelfs op grote oppervlakten: sinds 2019 beheren we 400 hectare parken zonder deze producten, en het werkt! De uitdaging is dus om het grote publiek te overtuigen om alternatieve technieken toe te passen – mulchen, bodembedekkers, handmatig wieden – en het gemak van chemisch onderhoud op te geven.

Alternatieve manieren van tuinieren

Het Brussels Gewest promoot een reeks oplossingen om het zonder pesticiden te stellen. Natuurlijke tuinen, rijk aan bloemendiversiteit, nodigen uit tot geduld en innovatie. Op de portaalsite renature.brussels kunnen particulieren toegankelijke en goedkope methoden ontdekken:

• Gebruik van lokale, winterharde planten die beter bestand zijn tegen ziekten;

• Gebruik mulch om de groei van onkruid te beperken en de vochtigheid van de grond te behouden;

• Gecombineerde gewassen die profiteren van plantgezelschap ;

• Hulpfauna aanmoedigen (lieveheersbeestjes, egels, vogels) om ongedierte op natuurlijke wijze te bestrijden.

Via het platform nature-academy.brussels zijn gratis cursussen beschikbaar, onder andere over het verkrijgen van een fytolicentie en ecologische tuiniertechnieken.

Moeilijkheden en dubbelzinnigheden in het veld

Hoewel het principe van het verbod duidelijk is, zijn er een aantal obstakels die de toepassing ervan in de weg staan. De Belgische regelgeving verdeelt de bevoegdheden tussen het federale en het regionale niveau: de federale overheid beslist over vergunningen voor het in de handel brengen, terwijl de gewesten het gebruik van producten reguleren. Het gevolg is dat sommige producten waarvan het gebruik verboden is, toch te koop zijn, wat verwarring zaait bij de consument. “Als het aan mij verkocht wordt, betekent dit dat ik het mag gebruiken”, vraagt Thibaut Mottet, technisch adviseur bij Adalia, zich af.

Sommige mensen blijven gehecht aan traditionele praktijken en aarzelen om de sprong te wagen en handmatig onkruid te wieden of preventieve methoden te gebruiken. De houding van mensen veranderen blijft een belangrijke uitdaging, wat betekent dat de bewustmakingscampagnes moeten worden voortgezet en dat de opleiding voor amateurtuiniers moet worden verbeterd.

Verwachte impact

Op korte termijn vrezen sommige huiseigenaren voor de verspreiding van “onkruid” of het verlies van de esthetische aantrekkingskracht van hun buitenkant. Feedback van openbare ruimten in Brussel toont echter een verbetering van de biodiversiteit, de terugkeer van hulpdieren en een gezondere omgeving voor iedereen. Studies tonen aan dat natuurlijke tuinen meer insectensoorten herbergen, bestuiving aanmoedigen en bijdragen aan de ecologische cyclus van de stad.

Op lange termijn heeft de maatregel tot doel de veerkracht van stedelijke ecosystemen met het oog op de klimaatverandering te versterken en tegelijk de gezondheidsrisico’s te verminderen die gepaard gaan met de indirecte blootstelling aan gewasbeschermingsmiddelen.

Vrijstellingen en professionele verplichtingen

Terwijl particulieren automatisch onder de ‘zero pesticide’-aanpak vallen, zijn er vrijstellingen voor professionals in de groene sector (hoveniers, tuinders, stadslandbouwers). Vanaf februari 2026 moeten deze professionals zich echter registreren bij Leefmilieu Brussel en een nauwkeurig register bijhouden van elk gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Vanaf 2027 wordt de jaarlijkse kennisgeving van dit register verplicht.

De richtlijnen voor geïntegreerde plaagbestrijding moeten nauwgezet worden nageleefd door de implementatie van operationele strategieën die specifiek zijn voor elke sector of elk gewas.

Naar een duurzaam stedelijk model

Het verbod op pesticiden in privétuinen in Brussel is een belangrijke stap in de opbouw van een duurzame en voorbeeldige metropool. Door natuurlijk tuinieren aan te moedigen, burgers verantwoordelijkheidszin bij te brengen en de verkoop en het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen strikt te reglementeren, laat Brussel zien dat het in staat is om stedelijke praktijken te veranderen en de volksgezondheid centraal te stellen.

Deze radicale keuze vergt zeker aanpassingen en nieuwe inspanningen, maar maakt deel uit van een positieve dynamiek waarvan de voordelen nog generaties lang merkbaar zullen zijn. De natuur eist haar rechten op en de Brusselse tuin wordt geleidelijk aan omgevormd tot een gebied van biodiversiteit en ecologische creativiteit, een model voor andere regio’s in Europa.

Als u vragen hebt over deze nieuwe verplichting of over alternatieve methoden, stelt het Brussels Gewest de e-mail pesticide@environnement.brussels en online educatief materiaal ter beschikking. Geen pesticiden gebruiken” betekent kiezen voor gezondheid, natuur en toekomst.