De gemeente Etterbeek heeft zopas aangekondigd 24 parkeerplaatsen te schrappen in het kader van de heraanleg van het Forte dei Marmiplein en de Grijstraat. Een beslissing die een vredige woonwijk verandert in een strijdtoneel tussen de verdedigers van de autokoning en de apostelen van de groene stad. Welkom in de microkosmos van Brussel, waar elke parkeerplaats een grote geopolitieke kwestie wordt.

24 plaatsen die hun gewicht in controverse waard zijn

Vierentwintig parkeerplaatsen. Geen drieëntwintig, geen vijfentwintig. Precies vierentwintig kleine rechthoekjes asfalt die de komende maanden de hartstochten van de Etterbeekse bevolking zullen losmaken. In de subtiele kunst van de Brusselse stadsplanning komt het schrappen van een parkeerplaats namelijk bijna neer op het verklaren van de oorlog aan de gemiddelde automobilist.

De gemeente Etterbeek heeft in haar grote ecologische wijsheid besloten dat het Forte dei Marmiplein en de Graystraat beter verdienen dan deze vulgaire rechthoeken waar de vier wielen van het dagelijkse leven tot stilstand komen. Dus vaarwel die 24 plaatsen, die zullen worden vervangen door… wat precies? Groene ruimtes, bankjes, misschien zelfs bomen! Revolutionair, nietwaar?

Ecologie versus praktisch: de wedstrijd van de eeuw

Aan de ene kant hebben we de “groenen”, de idealisten die dromen van een stad waar je kunt ademen zonder gasmasker en waar kinderen kunnen spelen zonder het risico te lopen om in een pannenkoek te belanden onder de wielen van een stedelijke SUV. Aan de andere kant hebben we de “pragmatici”, de realisten die weten dat de keuze tussen 500 meter sjouwen met je boodschappen of 45 minuten omdraaien om een parkeerplaats te vinden, snel gemaakt is.

Het herontwikkelingsproject maakt deel uit van de ‘duurzame stad’-trend, waarbij elke straathoek wordt omgetoverd tot een Hof van Eden. Een nobel streven, dat zeker, maar waarbij soms vergeten wordt dat niet alle Etterbeekse inwoners Olympische fietsers zijn die een koelkast op hun fiets kunnen vervoeren.

Automobilisten, de paria’s van de moderne tijd

Want laten we eerlijk zijn: een auto bezitten in 2024 in een Brusselse gemeente is een beetje hetzelfde als toegeven dat je elke dag rood vlees eet of dat je nog steeds plastic tasjes gebruikt. Een misdaad tegen de menselijkheid die bestraft moet worden met de systematische verwijdering van alle parkeerfaciliteiten.

De lokale autoriteiten voeren, gewapend met hun beste ecologische bedoelingen, een uitputtingsslag tegen de auto. Elk ontwikkelingsproject wordt een voorwendsel om een paar extra parkeerplaatsen op te slokken, alsof het afschaffen van auto’s hen op magische wijze zou veranderen in elektrische fietsen.

Deze “verwijder eerst, denk later” strategie heeft tenminste de verdienste van eenvoud. Meer parkeerplaatsen betekent minder auto’s en minder auto’s betekent minder vervuiling. CQFD! Het is alleen jammer dat de werkelijkheid iets complexer is en dat automobilisten niet zomaar in het niets verdwijnen.

Het “niet in mijn buurt”-syndroom

Achter deze oorlog om de openbare ruimte gaat een minder voor de hand liggende realiteit schuil: auto’s verdwijnen niet, ze verplaatsen zich. De 24 parkeerplaatsen die uit Etterbeek worden verwijderd, zullen hun gebruikers niet op magische wijze veranderen in fervente aanhangers van het openbaar vervoer. Ze zullen hen gewoon dwingen om de aangrenzende straten te vervuilen.

Het is het beroemde “balloneffect”: je duwt aan de ene kant en het blaast op aan de andere kant. Bewoners van het Forte dei Marmi plein kunnen dan wel genieten van hun nieuwe groene paradijsje, maar hun buren in de aangrenzende straten zullen de geneugten van ongeoorloofd parkeren in de ochtend ontdekken.

De kunst van het verkopen van beperkingen als vooruitgang

We moeten lof toezwaaien aan het talent van gemeentelijke communicatoren die erin slagen om elk afgenomen gemak te presenteren als een verbetering van de levenskwaliteit. “Herontwikkeling”, “herkwalificatie”, “vergroening”: al dit bloemrijke vocabulaire om te zeggen dat iets dat je elke dag gebruikte, wordt weggehaald.

De retoriek is goed ingestudeerd: de 24 parkeerplaatsen waren in feite een “verspilling van openbare ruimte” die “teruggegeven moest worden aan de bewoners”. Alsof de automobilisten die hun auto’s daar parkeerden geen lokale bewoners waren, maar vreemdelingen die het asfalt van Etterebek kwamen koloniseren.

Participatieve democratie met variabele geometrie

Natuurlijk is het project het onderwerp geweest van een “brede openbare raadpleging”. Met andere woorden, er werden een aantal bijeenkomsten georganiseerd, bijgewoond door de vaste leden van de wijkcomités, de modelburgers die de tijd en energie hebben om te vechten voor hun stedenbouwkundige overtuigingen.

De anderen, degenen die tot 19.00 uur werken en naar huis rijden omdat het openbaar vervoer er twee keer zo lang over doet, hebben over het algemeen noch de tijd noch de zin om op een dinsdagavond om 20.00 uur in een gemeenschapsruimte te komen debatteren over de toekomst van hun buurt.

Het resultaat is dat beslissingen worden genomen door en voor een actieve minderheid, terwijl de zwijgende meerderheid de veranderingen ontdekt op de dag dat de arbeiders met hun drilboren arriveren.

De grote kloof tussen ideaal en werkelijkheid

Iedereen is het immers eens over het principe: wie droomt er niet van groene ruimten, schone lucht en rustige straten? Het probleem is dat de ecologische transitie niet kan worden verordonneerd met een gemeentelijke toverstaf. Het vereist alternatieven, substituten en een geleidelijke aanpak die rekening houdt met de werkelijke beperkingen waarmee de lokale bewoners te maken hebben.

Het verwijderen van 24 parkeerplaatsen zonder een concreet alternatief te bieden (nee, zeggen “neem de tram” is geen oplossing als de tram je bestemming niet aandoet) is een beetje zoals junkfood verbieden zonder betaalbare biologische winkels te openen: moreel bevredigend, praktisch problematisch.

Het syndroom van de laboratoriumgemeente

Etterbeek lijdt, net als veel andere Brusselse gemeenten, aan het ‘laboratoriumgemeente’-syndroom. Elke burgemeester wil zijn stempel drukken, bewijzen dat hij aan de spits staat van de stedelijke ecologie, zelfs als dat betekent dat hij zijn kiezers tot proefkonijnen voor duurzame stadsontwikkeling moet maken.

Deze race naar ecologische innovatie leidt soms tot spectaculaire maar slecht voorbereide beslissingen. Eerst schaffen we af, dan evalueren we. En als het niet werkt? Dan wordt het publiek beschuldigd van weerstand tegen verandering.

De verborgen rekening van ecologische deugdzaamheid

Want achter deze nobele bedoelingen gaan minder uitgesproken realiteiten schuil. Parkeerplaatsen verwijderen betekent ook besparen op wegenonderhoud. Groene ruimten creëren betekent de waarde van het onroerend goed in de buurt verhogen ten gunste van de eigenaars, zelfs als dit betekent dat huurders die niet langer kunnen parkeren worden verdrongen.

Deze groene gentrificatie, gemaskeerd achter praatjes over duurzame ontwikkeling, verandert arbeidersbuurten geleidelijk in gebieden die gereserveerd zijn voor de milieubewuste middenklasse die de middelen heeft om zich aan te passen aan de nieuwe stedelijke beperkingen.

Naar een vrede van de dapperen?

Betekent dit dat we elke vorm van ontwikkeling moeten opgeven? Natuurlijk niet. Maar misschien is het tijd voor een minder dogmatische benadering, een benadering die rekening houdt met de werkelijke behoeften van alle bewoners, niet alleen van degenen die de ecologische overtuigingen van het moment delen.

Waarom niet experimenteren met tijdelijke sluitingen in plaats van 24 plaatsen abrupt te schrappen? Waarom geen voorstellen doen in plaats van opleggen? In plaats van automobilisten een schuldgevoel aan te praten, waarom hen niet begeleiden naar haalbare alternatieven?

Duurzame stadsplanning is geen oorlog tegen auto’s, het is de kunst om de legitieme aspiraties van iedereen te verzoenen met de milieueisen van het moment. Het is een subtiele kunst die meer nuance vereist dan grootse publiciteitsstunts.

Ondertussen zullen de 24 parkeerplaatsen van Etterbeek zich bij het Brusselse parkeerkerkhof voegen en zullen automobilisten hun dagelijkse zwerftochten voortzetten op zoek naar de Heilige Graal: een vrije plaats op minder dan tien minuten lopen van hun bestemming.

De herinrichting van het Forte dei Marmi plein begint binnenkort. Automobilisten die hierdoor worden getroffen, wordt gevraagd zich aan te passen of te verplaatsen. Als het budget en de goodwill het toelaten, zullen alternatieven op een later tijdstip worden overwogen.