Sinds de zomer van 2024 is Brussel in een ongekende veiligheidscrisis gestort. In de Belgische hoofdstad, lange tijd de bakermat van het Europese kosmopolitisme, is het aantal schietpartijen, afrekeningen en drugsgerelateerde sterfgevallen toegenomen. In de loop der maanden is de ongerustheid toegenomen, gevoed door de afwezigheid van een concrete regionale regering en de ineffectiviteit van het overheidsbeleid. Wijken zoals Molenbeek, Anderlecht en Schaarbeek zijn het toneel geworden van een territoriale oorlog, waarbij de drugshandel het geweld aanwakkert en het gevoel van veiligheid en sociale cohesie ondermijnt.

In dit artikel geven we een uitgebreide analyse van de politieke en veiligheidssituatie in Brussel: waarom is deze crisis uitgebroken? Wat zijn de oorzaken? Is de politiezone voldoende? Zullen de beloofde hervormingen de bestrijdingsmiddelen versterken? Wat is de menselijke tol van deze geweldsuitbarsting? Een terugblik op een jaar van spanning, uitstel en vruchteloze onderhandelingen.

Geschiedenis van de crisis (zomer 2024 – zomer 2025)

De zomer van 2024 had het begin al ingeluid. In 2024 werden in Brussel niet minder dan 92 schietpartijen in verband met drugshandel geregistreerd, waarbij volgens de federale politie 9 doden en 48 gewonden vielen. In het voorjaar liepen de spanningen op tijdens de botsingen van 4 en 5 mei 2025 in Brussel: 80 mensen raakten gewond tijdens rellen en een schietpartij aan het Zuidstation, waarbij politieke kwesties (een pro-Palestijnse demonstratie) en rivaliteit over stedelijk grondgebied samenkwamen.

Maar het was de zomer van 2025 die een breuk met het verleden betekende. In de twee weken van augustus vonden er minstens 11 schietpartijen plaats in Brussel, waarvan twee met dodelijke afloop. Sinds juli waren er 20 schietpartijen in de hoofdstad, met minstens twee doden en verschillende gewonden. De wijken die het zwaarst getroffen zijn, zijn Anderlecht, Sint-Jans-Molenbeek en Schaarbeek, hotspots voor drugshandel en bendeoorlogen.

Waarom verslechtert de situatie?

Verschillende factoren komen samen:

1. Explosie van drugshandel

De Brusselse regio staat onder grote structurele druk: Brussel is een logistiek kruispunt, een toegangspoort tot Europa en een draaischijf voor drugshandel, vooral via de haven van Antwerpen. Criminele organisaties profiteren van een toestroom van kapitaal, investeren in oorlogswapens en rekruteren in volksbuurten waar onveiligheid en werkloosheid hoogtij vieren.

Door de extreme winstgevendheid van de smokkel kunnen wapens worden gekocht en huurmoordenaars worden ingehuurd, waardoor een territoriale oorlog tussen rivaliserende groepen, vaak afkomstig uit de internationale georganiseerde misdaad (Maghreb, Balkan, Belgische kringen), wordt aangewakkerd.

2. Inadequate reactie van justitie en politie

Het Belgische gerechtelijk apparaat, dat over te weinig middelen beschikt en onder druk staat, worstelt om drugshandel aan te pakken. Het aantal gespecialiseerde onderzoekers blijft beperkt, het Openbaar Ministerie wordt overspoeld met zaken en veel leiders blijven hun operaties vanuit hun cel uitvoeren – het gevangenisbeleid is er niet in geslaagd om de leiders effectief te isoleren.

3. Politieke verlamming en gebrek aan bestuur

Sinds de gewestverkiezingen zit Brussel zonder nieuwe gewestregering. De onderhandelingen zijn vastgelopen en er is geen coalitie tot stand gekomen, wat het tempo van de hervormingen vertraagt en de politieke macht ontkracht. Tegen deze achtergrond wordt de strijd tegen criminaliteit een partijdig strijdtoneel en is de staat niet in staat om zijn acties te coördineren.

4. Sociale en territoriale factoren

De buurten die getroffen worden door geweld en drugs zijn ook de meest sociaal kwetsbare: onzekerheid, schooluitval, werkloosheid, marginalisatie, gebrek aan openbare diensten. Het verlies van een gevoel van identiteit helpt om jongeren aan te trekken tot de zwarte economie en de mensenhandel.

Menselijke tol: doden en gewonden

• Zomers 2024-2025: Minstens 20 schietpartijen sinds juli 2025, waaronder twee dodelijke schietpartijen in Anderlecht en Molenbeek in de afgelopen weken. Verschillende mensen zijn ernstig gewond geraakt, waaronder een tiener die werd gedood in Molenbeek en een andere die ernstig gewond raakte in Anderlecht.

• 2024: 92 drugsgerelateerde schietpartijen geregistreerd in Brussel, 9 doden en 48 gewonden.

• 4-5 mei 2025: 80 gewonden bij botsingen in de stad over politieke rivaliteit en criminaliteit, waaronder vier politieagenten die in het ziekenhuis worden opgenomen.

• De schietpartijen treffen vooral jonge mannen uit volksbuurten, maar soms ook voorbijgangers en winkeliers.

Oorzaken: territoriale oorlog en drugshandel

Volgens het parket was de hoofdoorzaak van de schietpartijen de turfoorlog tussen verschillende drugshandelgroepen in Brussel. De groepen vechten om bepaalde “hotspots”: verkooppunten, drukke straten en aan de rand van metrostations. De gewapende confrontaties zijn vaak represailles, intimidaties of ontmoedigingsacties tegen concurrenten.

De dynamiek werd in 2025 versterkt door het uiteenvallen van verschillende concurrerende netwerken en de “paradigmaverschuiving” binnen de drugshandel: de integratie van Balkan-, Noord-Afrikaanse en Belgische groepen en de internationalisering van logistieke stromen.

Welke reactie van de politie? Het samenvoegen van zones en de grenzen daarvan

Brussel heeft verschillende lokale politiezones, die historisch gefragmenteerd zijn per gemeente. De zones coördineren hun acties niet altijd en overlappende verantwoordelijkheden belemmeren een snelle interventie. Als reactie op de crisis is de toekomstige federale regering van plan om een “superpolitiezone” voor Brussel op te richten, die bedoeld is om de efficiëntie te verhogen door middelen te bundelen, inlichtingen effectiever te delen en een gemeenschappelijke strategie tegen drugshandel en radicalisme te ontwikkelen.

De fusie, die elders in België al is doorgevoerd, is bedoeld om de uitvoering van het versterkte federale kanaalplan te vergemakkelijken: dit plan, dat sinds 2015 operationeel is, concentreert de federale strijdkrachten op de meest risicowijken (Molenbeek, Anderlecht, Kanaal, Zuidstation) en maakt het mogelijk om gecoördineerd op te treden tegen criminaliteit, radicalisme en de ondergrondse economie.

De fusie wordt echter afgekeurd door sommige burgemeesters, die een verlies van lokale controle vrezen en de ondoorzichtigheid van de besluitvormingsketen hekelen. De effectiviteit van één groot gebied zal uiteindelijk afhangen van de politieke capaciteit om voldoende personeel en financiële middelen beschikbaar te stellen.

Is het een goed idee? Alleen de tijd zal het leren…

De kwestie van middelen: mensen en budgetten

Vooral het personeelstekort is nijpend. De politievakbonden melden een chronisch tekort, met onvoldoende personeel voor aanwezigheid, onderzoek, preventie en interventie. Agenten zijn uitgeput en soms gedemotiveerd door het gebrek aan publieke en politieke erkenning.

Het budget voor drugs- en misdaadbestrijding blijft beperkt gezien de omvang van het probleem: justitie vraagt regelmatig om middelen om rechercheurs, magistraten en specialisten te versterken, terwijl de middelen voor sociaal en preventief beleid (maatschappelijk werkers, straathoekwerkers, verenigingen) ook achterblijven bij de werkelijke behoeften.

De nieuwe overeenkomst van de regering is bedoeld om de toegang tot budgetten voor samengevoegde gebieden te vergemakkelijken, de uitgaven te optimaliseren en de inspanningen te concentreren op rosse buurten. Fondsen uit de inbeslagname van crimineel vermogen (40 miljoen euro in 2022 uit drugsgerelateerde zaken) moeten worden gebruikt om te investeren in apparatuur, opleiding en steun voor kwetsbare wijken.

Veiligheidsbeleid: geschiedenis en uitdagingen

Veiligheidscrisisbeheer in Brussel is niets nieuws. In de loop van de decennia heeft België enkele opmerkelijke momenten meegemaakt: de waanzin van de Brabantse Moordenaars in de jaren 1980, het Heizeldrama, terroristische aanslagen en uitbraken van stedelijk geweld.

Sinds 1992 is het stedelijk veiligheids- en preventiebeleid geleidelijk versterkt door de oprichting van veiligheidscontracten, regionale plannen en meer coördinatie tussen de staat, de regio en de gemeenten. Het regionale veiligheidsplan is gericht op het combineren van sociale preventie, ondersteuning en veerkracht en wordt gecoördineerd door de minister-president.

In 2024 voert Brussel een regionale strategie uit om drugshandel te bestrijden: regionale veiligheidsraad, crisisvergaderingen, regelmatige inventarisatie en uitbreiding van “safe.brussels”-acties.

Waar staan we? Publieke en private reacties

De laatste mijlpaal werd bereikt op 11 februari 2025, toen minister-president Rudi Vervoort, de procureur des Konings, de burgemeesters van de gemeenten en de politiechefs samenkwamen om een anti-drugsstrategie te coördineren. Er werden zeventien prioritaire hotspots geïdentificeerd, met een focus op de bestrijding van drugshandel, het opvoeren van de patrouilles en een groter gebruik van digitale middelen (videobewaking, gedeelde databanken).

Maar de reactie blijft niet beperkt tot de politie: maatschappelijk werkers, opvoeders en gemeenschapscentra worden gemobiliseerd om het land terug te nemen, de sociale structuur te herstellen en alternatieven te bieden voor de criminele economie.

Justitie vraagt op haar beurt om meer middelen om de arrestatie van de leiders te garanderen – door te investeren in onderzoekseenheden en de leiders in de gevangenis te isoleren. De inbeslagname van crimineel vermogen is nu een prioriteit, om de veiligheid te financieren en moeilijke wijken te verbeteren.

Outlook

De crisis in Brussel zal niet eindigen zonder een wereldwijde mobilisatie:

• Een stabiele regionale regering die reacties kan coördineren,

• Enorme budgetverhogingen voor politie, justitie en preventie,

• Een effectieve fusie van politiezones met een echte bundeling van personeel,

• Grootschalige sociale programma’s om alternatieven te bieden aan jongeren die verleid worden tot mensenhandel,

• Passend gevangenisbeleid om de leiders te isoleren,

• Europese uitwisseling van gegevens en middelen, gezien het internationale karakter van mensenhandel.

Voorlopig wordt de zomer van 2025 nog steeds gekenmerkt door een ongekende toename van het aantal schietpartijen (minstens 20), 2 doden, talloze gewonden, buurten onder spanning en een onvermogen van de autoriteiten om de bevolking gerust te stellen – het bewijs dat veiligheid opnieuw prioriteit moet krijgen, niet in retoriek, maar in actie.

Brussel, de hoofdstad van Europa, moet opnieuw de hoofdstad van de veiligheid worden door zijn vermogen tot innovatie, veerkracht en coördinatie.