80 miljoen hoop in rook opgegaan door Leuvens “HumanNature

Brussel, september 2024 – Het is voorbij. Na jaren van hoop, mobilisatie van burgers en grootse toespraken over verlossing door cultuur, heeft Molenbeek een klap in het gezicht gekregen in haar race om de titel van Culturele Hoofdstad van Europa 2030. Tegenover de internationale jury verloor de gemeente van duizend-en-één beloften het van Leuven en haar ‘HumanNature’ project, waardoor een droom van 80-90 miljoen euro en haar inwoners in tranen zijn.

Een ruw ontwaken na zoveel “Sadaka”…

Bijna-Was Syndroom

Toen de aankondiging woensdag in de Koninklijke Bibliotheek werd gedaan, was het tafereel wreed: de Leuvenaars jubelden, de Molenbeekenaars waren in tranen. Fatima Zibouh en Jan Goossens, de initiatiefnemers van het Brusselse project, hadden niet eens de tijd om de schok te verwerken. De troepen troosten zich met deze bittere opmerking: “Het had zo’n krachtig symbool kunnen zijn. Het was de perfecte kans voor Molenbeek, en het is een mislukking”.

De perfecte gelegenheid, echt waar? Voor een gemeente die haar imago probeert te herstellen sinds 2016 en de aanslagen in Brussel, was de kans inderdaad goud. Maar, zoals Jan Goossens bitter toegeeft, “niet iedereen was er klaar voor”.

80 miljoen: de rekening die pijn doet

Want achter alle mooie praatjes over “vrijgevigheid” en “Sadaka” (het centrale concept van het Molenbeekproject), zat een flinke rekening:

• 40 miljoen toegezegd door het Brussels Gewest
• 15 miljoen van de federale overheid
• Totale begroting geschat op 80 tot 90 miljoen euro

Al dat geld dat Molenbeek moest veranderen in een Europees cultureel laboratorium? Weg met de nederlaag. Zoals waarnemend burgemeester Amet Gjanaj toegeeft: “De schaal van de acties die zullen worden ondernomen, zal daarom onvermijdelijk worden verkleind”.

Vertaling: een terugkeer naar de realiteit van lokale budgetten, ver van de miljoenen euro’s.

De paradox van Molenbeek: te veel ambitie, te weinig imago

De ironie van de situatie zal niemand ontgaan. Molenbeek, een gemeente met 95.000 inwoners waarvan 41% jonger is dan 20 (de op twee na jongste van België!), had alles om te verleiden: diversiteit, jeugd, creatieve energie…

Maar stigma’s zijn moeilijk te bestrijden. De burgemeester geeft toe: “De andere twee gemeenten waren in het voordeel wat betreft hun vermogen om zich te organiseren en klaar te zijn voor dit soort evenementen. Het ging sneller dan hier, waar er meer werk aan de winkel was”.

Met andere woorden, Molenbeek begon met een imagohandicap die drie jaar campagne voeren duidelijk niet genoeg was om weg te werken.

Leuven: La Victoire de l’Évidence

Geconfronteerd met dit Molenbeek dat op zoek is naar culturele respectabiliteit, heeft Leuven de voor de hand liggende kaart gespeeld met zijn ‘HumanNature’-project. Een universiteitsstad met een lange geschiedenis, geen mediabelasting en een goed uitgebouwde infrastructuur… De veilige keuze, kortom.

De jury verwoordde het diplomatiek: “De drie kandidaten voor 2030 hebben de lat erg hoog gelegd […] Wat het resultaat ook wordt, de drie steden hebben al veel bereikt en mogen daar trots op zijn”.

Vertaling: “Goed gedaan voor de inspanning, maar we geven de titel toch aan de man die ons geen risico’s laat nemen.”

Krokodillentranen van troost

Natuurlijk heeft iedereen zijn kleine troost na de nederlaag. Fatima Zibouh, met een brok in haar keel: “De trein is begonnen, we gaan niet achteruit. Er komen meer banketten, meer festivals in Molenbeek”.

Maar zonder de beloofde 55 miljoen euro uit de staatskas zullen deze “banketten” waarschijnlijk lijken op broodjes op de knieën in buurthuizen. De budgettaire realiteit is wreed.

Wakker worden zal moeilijk zijn

Naast de intentieverklaringen rijst de vraag: wat blijft er over van het MB2030 project? Een culturele strategie op papier, zeker. Maar zonder het bijbehorende budget is het een beetje alsof je de blauwdruk hebt voor een Ferrari met een 2CV-motor.

“Het is het begin van iets, misschien iets vrijers,” zegt Fatima Zibouh. Vrijer… of meer kapot? De toekomst zal het uitwijzen.

Europa verkiest zijn waarden veilig

Uiteindelijk is deze nederlaag een perfecte illustratie van de beperkingen van het evenement Culturele Hoofdstad van Europa. Op papier was het idee om een gemeente op zoek naar culturele verlossing een kans te geven verleidelijk. In werkelijkheid verkiest Europa zijn veilige gok boven zijn riskante gok.

Leuven, met zijn 100.000 inwoners, prestigieuze universiteit en smetteloze imago, vertegenwoordigde de keuze van de rede. Molenbeek, met zijn sociale uitdagingen en ingewikkelde mediageschiedenis, was de keuze van het hart.

Het hart verloor. Zoals zo vaak.

Resultaten in cijfers :

• 3 jaar intensief campagne voeren
• Verwacht budget van €80-90 miljoen
• 95.000 inwoners voor niets gemobiliseerd
• 0 euro Europese troostprijs

Wat Molenbeek rest is de voldoening dat het geprobeerd is. En een campagnerekening die betaald moet worden met gemeentegeld.

Epiloog: De jury zal over een maand haar rapport afleveren en haar beslissing toelichten. Dan zullen we officieel ontdekken waarom Leuven beter was dan Molenbeek. Alsof we dat nog niet wisten…