De vereniging GAIA revolutioneert het Brusselse zoölogische concept met een 100% digitale ervaring die onze relatie met het gevangen houden van dieren in vraag stelt.

Op 9 september opende Brussel een nieuw soort attractie: de eerste volledig virtuele dierentuin van Europa, gevestigd in de grote ruimten van Tour & Taxis. Weg met de tralies, de kooien en de onaangename geuren: in plaats daarvan zijn er virtual reality helmen, meeslepende projecties en digitale tijgers die geen enkel risico lopen om te ontsnappen of onoplettende bezoekers te verslinden.

GAIA vindt de huiskamersafari opnieuw uit

De dierenbeschermingsorganisatie GAIA, die duidelijk genoeg heeft van de kritiek op traditionele dierentuinen, heeft besloten in de aanval te gaan door een revolutionair alternatief voor te stellen. Hun “Dierentuin van de Toekomst” belooft een ontmoeting met wilde dieren zonder ook maar één dier van vlees en bloed, waardoor de zoölogische ervaring verandert in een levensgrote spelsessie.

Dit initiatief getuigt van een opmerkelijke creativiteit: waarom zou je je druk maken om temperamentvolle olifanten, chagrijnige leeuwen of onhandelbare apen als technologie dieren kan creëren die perfect volgzaam, eeuwig jong en 24 uur per dag beschikbaar zijn? Algoritmen staken nooit, worden niet ziek en hebben geen betaalde vakantie nodig.

De ervaring belooft een totale onderdompeling dankzij virtual reality, augmented reality en 360°-projecties. Dit zou een generatie tevreden moeten stellen die gewend is om het leven via schermen te zien en voor wie het onderscheid tussen het echte en het virtuele steeds vager wordt. Dus waarom naar Afrika gaan om de Big Five te zien als je ze virtueel kunt zien op tram 3?

Technologische innovatie ten dienste van het bewustzijn

De GAIA-vereniging verdedigt een “respectvollere” benadering van wilde dieren met het argument dat “meer dan 80% van de soorten die in traditionele dierentuinen worden gehouden niet met uitsterven worden bedreigd” en dat “elk jaar tussen de 3.000 en 5.000 dieren in Europa worden geëuthanaseerd”. Deze cijfers zijn inderdaad ontnuchterend, ook al roept de voorgestelde oplossing vragen op: lost het vervangen van echte dieren door digitale avatars echt het probleem van dierenwelzijn op, of verschuift het probleem alleen maar naar onze relatie met de werkelijkheid?

Het verklaarde doel van dit experiment is om “het bewustzijn over dierenwelzijn te vergroten en vraagtekens te zetten bij de plaats van gevangenschap in onze samenleving”. Een nobele intentie, maar de ironie is dat deze bewustwording wordt bereikt door middel van een technologie die ons opsluit in helmen en ons afsluit van de echte wereld. Bezoekers raken zo gevangen in een virtuele ervaring die geacht wordt het gevangen houden van dieren aan de kaak te stellen. De paradox heeft tenminste de verdienste coherent te zijn.

Tour & Taxis, de nieuwe tempel van virtualiteit

De keuze van de locatie is niet onbelangrijk: de voormalige magazijnen van Tour & Taxis, symbolen van de industrie van weleer, zijn nu de thuisbasis van deze futuristische attractie. Deze verbouwing is een perfecte illustratie van de transformatie van onze tijd: van tastbare goederen naar gedematerialiseerde ervaringen, van fysieke handel naar virtueel entertainment.

Het Tour & Taxis Maritiem Station wordt omgetoverd tot een tijdelijk ruimteschip, waar Brusselse gezinnen virtuele panda’s en digitale pinguïns kunnen bewonderen in een vernieuwde industriële omgeving. De 19e-eeuwse metalen architectuur dient als showcase voor 21e-eeuwse technologie, waardoor een opvallend contrast ontstaat tussen industrieel erfgoed en digitale innovatie.

Deze tijdelijke installatie roept echter een praktische vraag op: wat gebeurt er met deze virtuele dierentuin als het experiment voorbij is? Keren de digitale dieren terug naar de cloud? Worden ze gerecycled voor andere projecten? Digitale ecologie heeft ook haar mysteries.

De schermgeneratie geconfronteerd met pixelachtige fauna

Het initiatief van GAIA is duidelijk gericht op een generatie die al grotendeels gevirtualiseerd is en voor wie de digitale ervaring kan wedijveren met de fysieke realiteit. Deze bezoekers, geboren met een smartphone in de hand, vinden het misschien vanzelfsprekender om een leeuw te observeren op een gigantisch scherm dan achter tralies.

Deze maatschappelijke evolutie roept vragen op: zijn we getuige van een democratisering van de toegang tot de wilde natuur of van de geleidelijke dematerialisatie ervan? Wanneer zullen kinderen liever een virtuele kat aaien dan een echte kat? De grens tussen authentieke ervaring en simulatie wordt steeds poreuzer.

De vereniging beweert dat “een directeur van een dierentuin die aanwezig was bij de inhuldiging het experiment erg interessant vond” en van plan is om “het te onderzoeken voor bepaalde soorten die moeilijk te houden zijn”. Dit opent enkele fascinerende perspectieven: zullen dierentuinen morgen virtuele afdelingen aanbieden voor dieren die te exotisch zijn? Zullen reuzenpanda’s plaatsmaken voor hun digitale avatars?

De toekomst van zoölogie volgens Brussel

Dit Brusselse experiment zou wel eens een voorbode kunnen zijn van de toekomst van de Europese dierentuinen. Geconfronteerd met toenemende kritiek op de omstandigheden in gevangenschap en astronomische onderhoudskosten, lijkt virtualisatie een elegante oplossing: geen spectaculaire ontsnappingen meer, geen gezondheidsschandalen meer, geen controverse meer over de leefomstandigheden.

GAIA’s “Dierentuin van de toekomst” werpt een fundamentele filosofische vraag op: kan in een steeds meer verbonden samenleving de virtuele ervaring het contact met de levenden vervangen? Is digitaal gebrul net zo goed als het echte gebrul? Is de emotie die je voelt als je geconfronteerd wordt met een gepixeleerde olifant gelijk aan die van een pachyderm van vlees en bloed?

Eén ding is zeker: Tour & Taxis heeft zojuist de stilste dierentuin van Europa verwelkomd, waar de enige geluiden afkomstig zijn van serverventilatoren en de verbaasde uitroepen van gehelmde bezoekers. De technologische innovatie ten dienste van het dierenwelzijn heeft in ieder geval de verdienste gehad dat het probleem van de stankoverlast definitief is opgelost.