Een baanbrekend project dat het stedelijk wonen in de hoofdstad herdefinieert
Sinds de opening in december 2022 is NovaCity I een laboratorium op ware grootte in het Brusselse architectuurlandschap. Dit gedurfde project van
Een woestenij getransformeerd in een sociaal laboratorium
Het verhaal van NovaCity I begon met één enkele ambitie: een voormalig braakliggend industrieterrein van 7.520 m² in het zuidwesten van Anderlecht nieuw leven inblazen. Dit was een grote uitdaging voor
Het antwoord kan in drie woorden worden samengevat: innovatieve verticale mix. “Het gaat om de totaal vernieuwende aard van het project, dat een verticale mix van functies biedt”, legt citydev.brussels uit. Bij deze revolutionaire aanpak worden functies over elkaar heen gelegd in plaats van horizontaal naast elkaar, waardoor de beschikbare stedelijke ruimte maximaal wordt benut.
Het project, het resultaat van een samenwerking tussen citydev.brussels en ontwikkelaar Kairos/Wolito, is ontworpen door de joint venture van architectenbureaus &bogdan, DDS+ en Atelier EOLE Paysagistes. De bouwwerkzaamheden werden uitgevoerd door hoofdaannemer BAM Interbuild & Galère, voor een aanzienlijke totale investering die werd ondersteund door regionale en Europese financiering in het kader van het EFRO-programma 2014-2020.
Architectuur voor samenleven
Visueel valt NovaCity I op door de drie gebouwen met lichtgroene gevels die deze nieuwe wijk een sterke identiteit geven. Deze kleur is niet onbelangrijk: hij symboliseert de milieuambitie van het project en de integratie ervan in een duurzaam stedelijk ecosysteem.
Op de begane grond strekt het KMO-park zich uit over 7.520 m², verdeeld over 16 gelijkvloerse werkplaatsen. Deze modulaire ruimtes, elk tussen 400 en 500 m² groot, zijn ontworpen om een breed scala aan bedrijfsactiviteiten te huisvesten, van traditionele ambachten tot nieuwe technologieën. De architectuur omvat zelfs mezzaninekantoren in de werkplaatsen, die fungeren als geluidsisolatie voor de woningen erboven.
Het woongedeelte bestaat uit 63 gesubsidieerde woningen in 5 aparte gebouwen boven de KMO-werkplaatsen. Deze woningen zijn onderling verbonden door een gangenstelsel dat de bewoners aanmoedigt elkaar te ontmoeten. “De verschillende functies zijn zo geplaatst dat ze op een evenwichtige manier naast elkaar kunnen bestaan, in een geest van gezelligheid en saamhorigheid,” benadrukken de ontwerpers van het project.
Daken getransformeerd in gedeelde leefruimtes
Een van de meest opmerkelijke innovaties van NovaCity I is het optimale gebruik van de daken. In plaats van louter technische oppervlakken zijn ze getransformeerd tot echte gedeelde leefruimtes. Terrassen, stedelijke moestuinen, een gemeenschappelijke kas en kinderspeelruimtes zijn allemaal plekken waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten en ideeën kunnen uitwisselen.
Deze aanpak beantwoordt aan een dubbele uitdaging: het creëren van sociale banden en het maximaliseren van groene ruimten in een dichte stedelijke omgeving. Elke collectieve ruimte bevat groen en draagt zo bij aan de vergroeningsstrategie van Brussel en aan de verbetering van de lokale luchtkwaliteit.
Het project omvat ook de aanleg van twee nieuwe binnenwegen, een openbaar plein langs de Bergensesteenweg en showrooms die ontworpen zijn om de interactie tussen de bewoners van de woningen, de bewoners van de ateliers en de buurtbewoners te bevorderen.
Een innovatief bedrijfsmodel
NovaCity I is niet alleen een architectonische innovatie. Het project experimenteert ook met nieuwe economische en sociale modellen. Van de 63 appartementen worden er vijf in portefeuille gehouden door citydev.brussels en verhuurd aan werknemers van de bedrijven die gehuisvest zijn in de ateliers op de begane grond.
Dit experiment maakt deel uit van het beheerscontract 2021-2025 van citydev.brussels en heeft als doel een nieuwe aanpak van woonbegeleiding uit te testen. “Met deze corporatiewoningen wil ze een nieuwe manier uittesten om Brusselaars te helpen in hun zoektocht naar een woning dicht bij de werkplek en om de lokale stad tot leven te brengen”, aldus de gewestelijke instelling.
Deze innovatie speelt in op een aantal hedendaagse zorgen: het woon-werkverkeer verminderen, de ecologische voetafdruk verkleinen, de balans tussen werk en privé verbeteren en een veerkrachtiger lokaal economisch ecosysteem creëren.
De uitdagingen van functioneel samenwonen
Na bijna drie jaar in bedrijf te zijn geweest, biedt NovaCity I een eerste evaluatie van dit experiment in verticale integratie. Bewoners namen eind januari 2023 hun intrek in hun woning, terwijl de verkoop van de mkb-ruimtes in het eerste kwartaal van hetzelfde jaar begon.
De eerste feedback onthult de complexiteit van het combineren van woon- en bedrijfsfuncties. Ondanks de architecturale voorzorgsmaatregelen blijft geluidsisolatie een constante uitdaging. De werkuren van de werkplaats moeten worden afgestemd op het leven in de woonwijk, wat een constante dialoog vereist tussen de verschillende bewoners.
De positieve aspecten wegen echter ruimschoots op tegen de negatieve. Bewoners melden een sterker gemeenschapsgevoel, bevorderd door geografische nabijheid en gedeelde ruimten. De ondernemers in de werkplaatsen profiteren van een dynamische werkomgeving en een lokale klantenkring, vooral voor persoonlijke diensten.
Een laboratorium voor de stedelijke toekomst
NovaCity I maakt deel uit van een breder initiatief om het Brusselse stadsmodel te transformeren. Het project beantwoordt aan de doelstellingen van het operationeel programma van het EFRO, in het bijzonder de prioriteit gericht op “het versterken van het ondernemerschap en het verbeteren van de ontwikkeling van KMO’s in veelbelovende sectoren”. De bedrijven die zich in de ateliers vestigen, moeten beantwoorden aan de specifieke doelstelling om “nieuwe werkgelegenheid genererende activiteiten te creëren, ook in de sociale economie”.
Deze benadering is bijzonder relevant in de post-pandemische context, waar hybride manieren van werken en de zoektocht naar nabijheid tussen thuis en werk prioriteiten zijn geworden voor veel Brusselaars. NovaCity I biedt een concreet antwoord op deze nieuwe aspiraties.
Het succes van het project heeft citydev.brussels geïnspireerd om NovaCity II te lanceren, een nog ambitieuzer project met 118 sociale woningen en nieuwe economische ruimtes. Deze continuïteit getuigt van de validatie van het concept door zowel de overheid als de burgers.
Meetbare economische en sociale voordelen
Naast de architectonische impact genereert NovaCity I ook aanzienlijke economische en sociale voordelen. De 16 MKB-werkplaatsen creëren lokale banen en helpen de productieve economische activiteit in de stad in stand te houden. Dit is cruciaal in een regio waar de tertiarisering van de economie uitdagingen met zich meebrengt op het gebied van werkgelegenheid voor laagopgeleiden.
De 63 gesubsidieerde woningen helpen de sociale mix in stand te houden in een wijk die aan verandering onderhevig is. Door betaalbare huurprijzen aan te bieden in kwaliteitswoningen helpt het project gentrificatie tegen te gaan en zorgt het ervoor dat de middenklasse en de arbeidersklasse in het stadscentrum kunnen blijven wonen.
Tot slot creëren gedeelde ruimtes sociale waarde door intergenerationele en interculturele ontmoetingen aan te moedigen. Stedelijke groentetuinen maken mensen bewust van stadslandbouw en duurzame voedselproductie, terwijl speelruimtes veilige plekken bieden waar gezinnen kunnen ontspannen.
Lessen voor de stadsplanning van morgen
De ervaring met NovaCity I heeft ons een aantal waardevolle lessen geleerd voor stadsplanning in Brussel en in heel Europa. Ten eerste is de technische en economische haalbaarheid van verticale menging aangetoond. Akoestische isolatie en oplossingen voor het beheer van stromen zorgen ervoor dat zakelijke en woonactiviteiten harmonieus naast elkaar kunnen bestaan.
Ten tweede het belang van overleg vooraf en sociale steun tijdens de exploitatiefase. Het succes van het project hangt grotendeels af van de kwaliteit van de dialoog tussen de verschillende belanghebbenden en van de opstelling van duidelijke en gerespecteerde regels voor het samenleven.
Tot slot de noodzaak om al in de ontwerpfase gemeenschappelijke ruimten en lokale diensten te integreren. Deze elementen zijn essentieel om een echt stedelijk ecosysteem te creëren en verder te gaan dan het eenvoudig naast elkaar plaatsen van functies.
Naar een breder gebruik van het model?
Kan het NovaCity I-model worden veralgemeend nu Brussel wordt geconfronteerd met een aanhoudende huisvestingscrisis en grote economische uitdagingen? De eerste indicatoren zijn bemoedigend. De bezettingsgraad van woningen en ateliers blijft hoog, wat aantoont dat het aanbod gelijke tred houdt met de vraag.
Voor een succesvolle navolging moet echter aan een aantal voorwaarden worden voldaan. De beschikbaarheid van geschikt land, de politieke wil om deze innovatieve projecten te ondersteunen en sociale acceptatie van nieuwe vormen van huisvesting zijn allemaal voorwaarden.
Deze innovaties zullen ook gepaard moeten gaan met veranderingen in de planningsvoorschriften. De huidige normen, die vaak ontworpen zijn voor monofunctionele projecten, moeten worden aangepast om een verticale mix mogelijk te maken.
Een model voor de toekomst van de Europese stad
Drie jaar na de opening is NovaCity I een ijkpunt voor stedelijke innovatie geworden. Dit project toont aan dat het mogelijk is om stedelijke dichtheid, levenskwaliteit en lokale economische ontwikkeling met elkaar te verzoenen. Verticale gemengdheid is niet zomaar een architecturale rage, maar blijkt een relevant antwoord te zijn op de hedendaagse uitdagingen waar Europese steden voor staan.
Tegen de achtergrond van klimaatverandering, grondschaarste en veranderende levensstijlen zet NovaCity I een koers uit voor de toekomst. Het succes moedigt andere soortgelijke initiatieven aan en helpt de normen voor stedelijke huisvesting in de 21e eeuw opnieuw te definiëren.
Voor Brussel, een Europese hoofdstad op zoek naar stedelijke vernieuwing, is NovaCity I een belangrijke troef. Het getuigt van de innovatiecapaciteit van het Gewest en de vastberadenheid om een duurzame, inclusieve en economisch dynamische stad uit te bouwen. Een model waarvan de invloed wel eens verder zou kunnen reiken dan de grenzen van de Belgische hoofdstad.
0 reacties