Brussel duikt opnieuw in politieke impasse na breuk MR-Engagés

Na een impasse van bijna 550 dagen kondigde Yvan Verougstraete, voorzitter van Les Engagés, op 11 december het einde aan van de onderhandelingen met de Mouvement Réformateur (MR) om een Brusselse regering te vormen. Geconfronteerd met een budgettaire en ideologische impasse lanceerde Les Engagés het idee van een alternatieve coalitie met de PS, Écolo en DéFI, maar zonder de MR, waardoor de grootste Franstalige kracht op een zijspoor werd gezet en veel vragen werden gesteld over de stabiliteit en legitimiteit van deze nieuwe configuratie.

Een crisis van 550 dagen

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zit sinds mei 2024 zonder volwaardige uitvoerende macht. Nooit in de recente geschiedenis hebben de onderhandelingen om een gewestregering te vormen zo lang geduurd. 550 dagen lang voerden de Franstalige en Vlaamse formaties vruchteloze onderhandelingen, waardoor belangrijke beslissingen over de begroting, mobiliteit of veiligheid op zich lieten wachten. De aanvankelijke tandem gevormd door de MR en de Engagés, met George Louis Boucher als hun trainer, slaagde er nooit in om hun meningsverschillen over de verdeling van de bevoegdheden en het financiële evenwicht te overbruggen.

In feite leidt de afwezigheid van een volledig operationele regering tot een gedeeltelijke bevriezing van wetgevingsinitiatieven en een vertraging van overheidsinvesteringen. De Brusselse ambtenaren, die onder demissionair beheer staan, zijn niet in staat om nieuwe structureringsprojecten op te starten, waardoor een aantal stedelijke kwesties zonder concreet antwoord blijven.

De redenen voor de breuk tussen de Engagés en de MR

Yvan Verougstraete rechtvaardigde deze breuk door te wijzen op “het onvermogen van de methode-Boucher om de situatie te deblokkeren” en het gebrek aan concessies van de MR met betrekking tot begrotingskwesties die als onverzettelijk werden beschouwd. “Het is tijd om andere mogelijke oplossingen te proberen”, verklaarde hij, erop wijzend dat de MR, de grootste Franstalige partij met 26% van de stemmen, niet in staat was geweest om zijn eisen aan te passen aan de financiële realiteit van het Gewest.

Voor de Engagés hebben de discussies over het belastingbeleid en de herverdeling van de inkomsten een point of no return bereikt. Enerzijds riep de MR op om de belastingverlagingen te handhaven omdat ze niet gerechtvaardigd werden geacht in een periode van budgettaire spanningen. Anderzijds hekelden de Franstalige partners een gebrek aan solidariteit tussen de gemeenschappen en een gebrek aan sociale visie. Uiteindelijk maakte deze divergentie een duurzaam compromis onmogelijk.

Een coalitie van kronkelaars die één zetel verwijderd is van een meerderheid

Zonder de MR hopen de Engagés een alliantie te smeden met de PS, Écolo en DéFI, die in totaal 36 van de 72 zetels zouden halen in de Franstalige Kamer van Brussel. Maar deze hypothetische coalitie komt één zetel te kort voor de absolute meerderheid (37 zetels), waardoor de regeringsleiders steun van buitenaf moeten zoeken. Twee onafhankelijke Franstalige parlementsleden lijken potentiële hulpkrachten, maar hun steun is niet vanzelfsprekend en zou de stabiliteit van de uitvoerende macht kunnen verzwakken.

Praktisch gezien zou deze ongekende configuratie een verschuiving inluiden: de vier partijen delen ideologische affiniteiten die meer uitgesproken links en centrum-links zijn en beloven een socialer en milieuvriendelijker beleid. De onbepaaldheid van deze extra zetels benadrukt echter het risico van instabiliteit, met een uitvoerende macht die waarschijnlijk zal wankelen bij de eerste motie van wantrouwen.

Reacties en kritiek op de uitsluiting van de MR

Nauwelijks was de beslissing aangekondigd of ze veroorzaakte een golf van kritiek, met name van George Louis Boucher. De voormalige MR-trainer beschreef de stap als “verraad aan de verkiezingsuitslag”: “We respecteren de stem van de Brusselaars niet door de grootste Franstalige partij systematisch op een zijspoor te zetten”, benadrukte hij. Voor de MR schept deze keuze een gevaarlijk precedent van het bevoordelen van “ideologisch comfortabele” allianties ten koste van evenredige vertegenwoordiging.

De Socialistische Partij (PS) kreeg een meer terughoudende reactie. Sommige vooraanstaande socialisten zijn van mening dat de PS-Engagés-Ecolo-DéFI meerderheid nog steeds onvoldoende is om een geloofwaardig beleid te voeren zonder de uitvoerende macht te verzwakken. Het klimaat van wantrouwen blijft bestaan en het wantrouwen tegenover elke overeenkomst met onafhankelijke parlementsleden kan de uitvoering van een degelijk programma bemoeilijken.

Wat staat er op het spel voor de inwoners van Brussel?

Het gaat hier om meer dan politieke koehandel: het gaat om de mogelijkheid om tegemoet te komen aan de behoeften van de lokale bevolking. De sectoren mobiliteit, onderwijs en sociale bijstand wachten al maanden op besluiten van de plenaire vergadering. Uiteindelijk zou deze verlamming de rem kunnen zetten op belangrijke projecten zoals de aanleg van fietspaden of de renovatie van scholen.

Bovendien voedt deze langdurige impasse een gevoel van wantrouwen ten opzichte van de instellingen. De Brusselaars zetten vraagtekens bij de democratische legitimiteit van een instabiele uitvoerende macht, gebouwd op een zwaarbevochten zetel. De groeiende ontevredenheid van het publiek kan in het voordeel zijn van extremistische partijen bij de komende verkiezingen, op een moment dat het vertrouwen in de politieke klasse een historisch dieptepunt heeft bereikt.

Vooruitzichten en open vragen

De Brusselse politiek blijft in spanning: zullen de zwevende kiezers aan het einde van de Franstalige corridor de oproep van de vier partijen zonder de MR aanvaarden? Zal de Vlaamse meerderheidspartij het kunnen stellen zonder de steun van de Open VLD, die ook in conflict is met de MR? Tot slot, hoe zal Brussel erin slagen om de continuïteit van de openbare diensten te verzekeren wanneer elke dag zonder regering de vertragingen en frustraties doet toenemen?

Op lange termijn zou deze crisis het politieke evenwicht in het Brusselse Gewest kunnen hertekenen en tot een diepere reflectie kunnen dwingen over het respect voor het algemeen kiesrecht en het proportioneel bestuur. Voorlopig blijft de hoofdstad echter in een impasse, gevangen in een vastgelopen institutionele machinerie die nog niemand opnieuw in werking heeft kunnen stellen.