Les Engagés nemen de teugels in Brussel in handen: een riskante gok om 550 dagen van verlamming te boven te komen

Na 550 dagen impasse hebben de Engagés hun alliantie met de MR opgegeven en hun voorzitter, Yvan Verougstraete, de rol van trainer toevertrouwd. Zijn doel: een Brusselse regering samenstellen van zeven partijen, zonder gegarandeerde meerderheid, om de politieke impasse in het Gewest te doorbreken en een tekort van minstens een miljard euro weg te werken.

Een langdurige crisis sinds de verkiezingen van juni 2024

In juni 2024 kwam de MR als beste uit de bus bij de verkiezingen in Brussel, maar sindsdien is het niet gelukt om een meerderheid te vormen. Concreet is geen enkele coalitie erin geslaagd om mensen over de gemeenschapsgrenzen en ideologische verschillen heen samen te brengen. Deze impasse duurt nu al meer dan anderhalf jaar, verzwakt de werking van de Brusselse instellingen en vertraagt de goedkeuring van dringende maatregelen voor de Brusselaars.

Het hoofdstedelijk gewest wordt gekenmerkt door zijn institutionele complexiteit: een parlement dat verdeeld is in twee taalcolleges, een Franstalige kamer en een Nederlandstalige kamer, die elk belangrijke beslissingen moeten goedkeuren. Sinds de verkiezingen stuitte elke poging om een coalitie te vormen met de N-VA of Open VLD op de tegenstrijdige eisen van Vlaams rechts en de meer linkse Franstalige partijen. Het resultaat: 550 dagen zonder een stabiele regionale uitvoerende macht.

Zeven partijen rond de tafel… voor slechts 43 zetels

Yvan Verougstraete stelt nu een regering voor die bestaat uit PS, Ecolo, DéFI en les Engagés aan Franstalige kant, en Groen, Vooruit en CD&V aan Nederlandstalige kant. Deze alliantie vertegenwoordigt 43 van de 89 zetels in het Brusselse parlement. Praktisch gezien is het nog steeds geen absolute meerderheid, waardoor Verougstraete de steun moet zoeken van de Open VLD en twee onafhankelijke parlementsleden, Fabian Maingain en Soulaimane El Mokadem.

In een brief aan de Brusselaars benadrukt de voorzitter van Les Engagés: “Dit is niet langer het moment voor politieke spelletjes, maar voor de dringende noodzaak om een oplossing te vinden voor de mensen”. Hij benadrukt de noodzaak van ambitieuze structurele hervormingen, in het bijzonder om het begrotingstraject met minstens een miljard euro te verbeteren. De Open VLD heeft echter, trouw aan haar lijn, al uitgesloten om zonder de N-VA te regeren, wat twijfel zaait over de haalbaarheid van deze externe steun.

Politieke kwetsbaarheid en de behoefte aan hervormingen

Deze heterogene coalitie heeft te maken met soms tegenstrijdige doelstellingen. De PS eisen een budgettaire gezondmaking zonder de openbare diensten op te offeren, terwijl Groen en Vooruit focussen op de ecologische transitie en duurzame mobiliteit. De CD&V en de Engagés willen hun economische competitiviteit behouden en de intercommunautaire dialoog versterken. In de praktijk zullen ze het eens moeten worden over hervormingen die van vitaal belang worden geacht voor de toekomst van Brussel.

“Duizend keer hetzelfde experiment proberen en een ander resultaat verwachten is pure waanzin”, schrijft Verougstraete. Hij heeft echter wel zijn voorwaarden gesteld: hij wil niet deelnemen aan een regering zonder hervormingsambitie en zonder serieus plan om het financiële evenwicht te herstellen. Het “risico” dat hij neemt, weerspiegelt zowel een gevoel van urgentie als een besef van opeenvolgende mislukkingen. De uitdaging zal zijn om deze intentie om te zetten in actie, zonder toe te geven aan partijdruk.

Communautair evenwicht en federale samenhang

Het Brusselse spel wordt gekenmerkt door de voortdurende zoektocht naar een evenwicht tussen Franstaligen en Nederlandstaligen. De voorgestelde coalitie respecteert deze pariteit, maar moet ook laveren tussen de lijnen van de federale regering “Arizona”, waar Les Engagés en de MR deel van uitmaken. Op lange termijn zou een te grote divergentie tussen het regionale en het federale beleid wrijvingen kunnen veroorzaken of zelfs de uitvoering van de in Brussel besliste maatregelen kunnen vertragen.

Aan Vlaamse kant blijft de invloed van de N-VA sterk op nationaal niveau en de Open VLD vreest een precedent waarbij de uitsluiting van de eerst verkozen partij de norm zou worden. Voor de Franstalige gemeenschap zou het uitsluiten van de MR – ook al kwam die als eerste uit de verkiezingen – gezien kunnen worden als een “democratische hold-up”, in de woorden van de PS. Deze interinstitutionele spanningen zullen de toch al trage onderhandelingen waarschijnlijk nog ingewikkelder maken.

Vooruitzichten en risico’s van een nieuwe impasse

Als de nieuwe poging mislukt, zou Brussel wegzakken in een ongekende crisis, die het wantrouwen jegens de politieke spelers zou aanwakkeren. De meest gevoelige openbare diensten – openbaar vervoer, veiligheid, stadsreiniging – zouden kunnen lijden onder uitgestelde beslissingen, terwijl de begrotingsachterstand nog groter zou worden. Aan de basis van dit alles ligt de kwestie van de sociale cohesie in de hoofdstad van Europa: burgers verliezen hun vertrouwen als de partijen de verantwoordelijkheid afschuiven.

Geconfronteerd met deze impasse blijven verschillende vragen onbeantwoord: zal de Open VLD haar voorwaarde verbonden aan de N-VA terzijde schuiven? Zullen de twee onafhankelijke parlementsleden strenge maatregelen opleggen in ruil voor hun steun? En vooral, is er een back-up plan als deze coalitie van zeven partijen er toch niet in slaagt een meerderheid te halen? Yvan Verougstraete, die zegt geen leidersrollen te ambiëren, zal toch moeten aantonen dat een Brusselse regering zonder de MR meer is dan een hoop: het is een noodzaak voor de toekomst van het Gewest.