Boze boeren in Brussel: tractoren, blokkades en Europese kwesties

Op 16 december komen duizenden boeren uit heel Europa naar Brussel om hun angsten te uiten. Gewapend met meer dan 500 tractoren willen ze invloed uitoefenen op een cruciale Europese top en de Mercosur-overeenkomst en de mogelijke verlaging van het budget voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) na 2027 aan de kaak stellen.

Een ongekende mobilisatie midden in een Europese top

Er worden meer dan 500 tractoren verwacht aan de poorten van de hoofdstad vanaf 8 uur ’s ochtends, vergezeld door ongeveer 8.000 demonstranten volgens de organisatoren. De stoet zal rond het middaguur de noordelijke wijk verlaten, via de binnenring naar het Luxemburgplein gaan en daar om 14.00 uur toespraken houden. Verschillende strategische tunnels – Reyers, Jubelpark, Wet, Belliard – zijn afgesloten voor het verkeer, net als bepaalde toegangswegen in Wallonië (A54, E40, E411). De politie raadt ten sterkste af om met de auto naar Brussel te reizen en raadt aan om de bus, trein of metro te nemen.

Een onder druk staand GLB en een controversiële Mercosur-overeenkomst

De kern van de ontevredenheid wordt gevormd door twee belangrijke kwesties. Ten eerste doet devrijhandelsovereenkomst met Mercosur (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay) vrezen voor oneerlijke concurrentie van Zuid-Amerikaanse agrovoedingsproducten, die vaak goedkoper zijn en aan lagere milieu- en sociale normen moeten voldoen. Bovendien zou het GLB, dat nog steeds goed is voor bijna 35 procent van de Europese begroting (ongeveer 387 miljard euro voor 2021-2027), in het volgende meerjarig financieel kader met 5 tot 15 procent kunnen worden gekort. Boeren vrezen een inkomensdaling en een verzwakking van het gezinsmodel.

Agrarische eisen versus liberalisering

De argumenten van de boeren kunnen als volgt worden samengevat: het GLB is essentieel om de prijsvolatiliteit op te vangen en de stijgende kosten (energie, meststoffen, milieunormen) te compenseren. Volgens hen zouden bezuinigingen op de begroting en een grotere openheid voor Mercosur-invoer de werkgelegenheid op het platteland en de regionale cohesie in gevaar brengen. “De sector, die al jaren in een voortdurende crisis verkeert, wil de Europese Commissie wijzen op haar angsten met betrekking tot de Mercosur-overeenkomst en een mogelijke verlaging van het GLB-budget”, aldus een persbericht.

Voorstanders van het openstellen van het GLB wijzen erop dat liberalisering nieuwe afzetmarkten kan bieden voor Europese export en lagere voedselprijzen voor consumenten. Ze geloven ook dat het GLB grote landbouwbedrijven bevoordeelt en een last is voor de belastingbetaler, en dat een grondige hervorming de mogelijkheid zou bieden om de steun beter te richten op kleine boeren of duurzame praktijken.

Onmiddellijke gevolgen en politieke reacties

In de praktijk zullen de blokkades waarschijnlijk tot het einde van de ochtend duren, waardoor het verkeer in de binnenstad en het openbaar vervoer ernstig zal worden verstoord. De politie houdt rekening met grote verkeersopstoppingen en zet wegversperringen op bij de belangrijkste toegangspunten tot het Brussels Gewest. Voor de instellingen komt de demonstratie op een slecht moment: de staatshoofden en regeringsleiders komen op dezelfde dag bijeen om te debatteren over de toekomstige Europese begroting. Terwijl een aantal Europarlementariërs hebben gezegd dat ze “luisteren naar de eisen”, herhaalt de Commissie dat Mercosur “voldoet aan strenge duurzaamheidscriteria” en dat begrotingsaanpassingen landbouw, klimaat en innovatie met elkaar moeten verzoenen.

Vooruitzichten voor het GLB na 2027

Uiteindelijk zullen de budgettaire keuzes lastig zijn. Er doen verschillende scenario’s de ronde: handhaving van het huidige budget, een gematigde verlaging met 5% of een ambitieuzere verlaging tot 15% om defensie en de energietransitie te financieren. De lidstaten zullen moeten onderhandelen over de verdeling van de middelen tussen grote en kleine landbouwbedrijven en vervolgens criteria moeten definiëren die verband houden met vergroening, klimaatbestendigheid en innovatie. Boeren hopen dat de druk van de mobilisatie de regeringen zal dwingen om een solide begroting te verdedigen, terwijl de Commissie pleit voor een “balans tussen herverdeling en milieueisen”.

Naar een duurzame Europese landbouw?

De landbouwcrisis gaat echter niet alleen over de begroting. Ze roept ook vragen op over het productiemodel: welke plaats moeten agro-ecologie, korte distributiekanalen en gewasdiversificatie krijgen? Sommige spelers vragen om meer steun voor biologische omschakeling en vermindering van inputs, terwijl anderen vrezen dat deze hervormingen de concurrentiekloof met importproducten zullen vergroten. In Brussel is het debat aan de gang: voorbij de obstakels moeten we een Europees landbouwproject definiëren dat economisch, sociaal en ecologisch levensvatbaar is.