Brussel versterkt zijn lage-emissiezone: de klimaatnoodsituatie schudt het wagenpark wakker

Vanaf 1 januari 2026 zullen 30.000 auto’s in Brussel (en bijna 400.000 voertuigen in België) niet meer kunnen rijden in de LEZ, die bedoeld is om de luchtkwaliteit te verbeteren. Geconfronteerd met deze deadline, zijn veel automobilisten haasten naar dealers om hun oude Euro 5 diesel-of benzinemodellen te vervangen. Deze voorspelde crisis werpt zowel ecologische, economische als sociale vragen op.

Een sterker milieusysteem om makkelijker te ademen

De lage-emissiezone (LEZ) is sinds 2018 geleidelijk ingevoerd in Brussel om de uitstoot van fijnstof en stikstofoxiden te beperken. In eerste instantie gericht op Euro 1 en Euro 2 voertuigen, wordt het nu uitgebreid naar minder efficiënte modellen, in lijn met de Europese doelstellingen voor het verminderen van stedelijke vervuiling. Dit beleid zal worden geïntensiveerd in 2026, wanneer Euro 5 dieselauto’s, benzineauto’s geregistreerd tussen 1996 en 2001 en bepaalde LPG-voertuigen zullen worden verboden. Concreet zullen alleen voertuigen die voldoen aan de Euro 6-norm of recenter nog onbeperkt mogen rondrijden.

Praktische regelingen en tijdschema voor de overgang

De maatregel geldt vanaf 1 januari 2026 in het hele Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een online tool(lez.brussels) maakt het mogelijk om met één klik te controleren of een voertuig toegelaten is in de zone. Overtreders krijgen eerst een waarschuwing, gevolgd door een boete van 350 euro na een gedoogperiode van drie maanden. Deze overgangsfase moet automobilisten de tijd geven om een alternatieve oplossing te vinden, maar sommigen vinden het te kort om te reorganiseren, vooral zonder financiële steun die in verhouding staat tot de uitdaging.

Dealer rush: wanneer urgentie een golf creëert

Sinds enkele weken hebben dealers in Brussel te maken met een ongekende ‘rush’. Om aan de vraag te voldoen, is een multimerkdealer op zondag open en adverteert dat hij meer dan 1.000 auto’s op voorraad heeft, met de belofte van een levering binnen 48 uur. “Het is dringend, is het mogelijk om een auto meteen te leveren?” vroeg een klant, wat de druk illustreert die wordt gevoeld. De droogte heeft de prijzen opgedreven: kopers noemen nu een minimumbudget van € 18.000 tot € 19.000, € 3.000 tot € 4.000 meer dan verwacht. De wet van de markt geldt wanneer het aanbod schaars is tegenover een enorme en beperkte vraag.

Kosten en sociale verschillen: verandering met hoog risico

In een tijd waarin veel huishoudens al moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen, legt de verplichting om van auto te veranderen een sociale kloof bloot. Degenen met een bescheiden budget zijn het kwetsbaarst: voor sommigen blijft de aankoop van een elektrisch of oplaadbaar hybride model buiten bereik, vooral zonder aanzienlijke overheidssubsidies. Zelfstandigen, alleenstaande ouders en mensen die aan de rand van de stad wonen, die voor hun dagelijkse behoeften afhankelijk zijn van hun auto, bevinden zich in een vicieuze cirkel. Zonder geschikte solidariteitsmechanismen zal deze overgang waarschijnlijk leiden tot grotere ongelijkheden en sociale spanningen rond mobiliteit.

Vooruitzichten en alternatieven om de overgang te ondersteunen

Geconfronteerd met deze race tegen de klok zeggen de Brusselse autoriteiten dat ze aanvullende maatregelen overwegen, zoals omschakelingspremies, partnerschappen met leasingbedrijven en meer oplaadinfrastructuur voor elektrische voertuigen. Het openbaar vervoer wordt ook naar voren geschoven als een geloofwaardig alternatief, met de belofte van een dichter netwerk en sociale tarieven. Maar deze oplossingen vergen tijd en coördinatie tussen federaties, lokale overheden en mobiliteitsoperatoren. In de praktijk zal het succes van de LEZ evenzeer afhangen van de strengheid van de controles als van de doeltreffendheid van de ondersteunende maatregelen om een plotse verstoring van het wagenpark te vermijden.

Milieu-efficiëntie onder de loep

Eerdere stadia van de LEZ hebben al geleid tot meetbare verminderingen van NO₂ en fijn stof in de Brusselse lucht. Uiteindelijk streven de autoriteiten naar een aanzienlijke vermindering van aandoeningen aan de luchtwegen en vervuiling gerelateerde gezondheidskosten. De echte winst zal echter afhangen van de steun van de gebruikers en de complementariteit met andere acties: stimuleren van fietsen, carpoolen, gedeeld verkeer. Zonder een kritische blik op het stedelijk vervoer als geheel zou het geïsoleerde effect van het Euro 5-verbod wel eens beperkt kunnen blijken. Het monitoren van luchtkwaliteitsgegevens en het regelmatig evalueren van de maatregelen zal daarom essentieel zijn om het beleid bij te sturen en de legitimiteit ervan aan te tonen.